Οι πρώτες κινήσεις που κάνουν τα νεογέννητα είναι κινήσεις αντανακλαστικές, αρχέγονες, με ένα και μόνο στόχο: την επιβίωση.
Κάθε παιδί έρχεται στον κόσμο με ένα νευρολογικό προγραμματισμό που θα το βοηθήσει να αναπτυχθεί και να προσαρμοστεί σε ένα περιβάλλον που είναι φτιαγμένο κατά κύριο λόγο για ενήλικες.
Τα αντανακλαστικά του νεογέννητου είναι αντιδράσεις που προκύπτουν μετά από κάποιο συγκεκριμένο ερέθισμα. Το ερέθισμα αυτό μπορεί να είναι οτιδήποτε διεγείρει τις αισθήσεις όπως φως, μυρωδιά, αφή, ακοή.
Κάποια από αυτά υπάρχουν για να προστατέψουν το μωρό, άλλα για να το βοηθήσουν να επιβιώσει, μερικά για να προτρέψουν τους γονείς του να το φροντίσουν και να το αγαπήσουν περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο στη ζωή τους!
Τα νεογνικά αντανακλαστικά αποτελούν δείκτες της φυσιολογικής ανάπτυξης των παιδιών και για το λόγο αυτόν ελέγχονται από τον παιδίατρο από τη στιγμή που γεννιέται το μωρό καθώς επίσης και σε κάθε επίσκεψη, ενώ υπάρχουν και ειδικές δοκιμασίες-εξετάσεις που περιλαμβάνουν το λεπτομερή έλεγχό τους. Περίπου στον 6ο μήνα της ζωής όμως οι κινήσεις του μωρού γίνονται πλέον εκούσιες. Αυτό δηλαδή που το παιδί έκανε αυτόματα όταν ήταν μικρότερο, τώρα το κάνει γιατί θέλει κάτι. Για παράδειγμα, ενώ τις πρώτες μέρες το μωρό αρπάζει το δάκτυλό μας ασυναίσθητα, μεγαλώνοντας αρπάζει την κουδουνίστρα του επειδή το θέλει. Φυσιολογικά λοιπόν τα περισσότερα αντανακλαστικά εξαφανίζονται έως τον 4ο-6ο μήνα της ζωής. Ας δούμε όμως τα σημαντικότερα από αυτά.
Το αντανακλαστικό της αναζήτησης
Αν ακουμπήσετε ελαφρά το μάγουλο του νεογέννητου μωρού σας ή τη γωνία του στόματός του, τότε αυτό θα γυρίσει αυτομάτως προς το μέρος σας και θα ανοίξει το στόμα του. Το αντανακλαστικό της αναζήτησης συνδέεται με την αναζήτηση της τροφής και της μητέρας και διαρκεί τους πρώτους 3 έως 4 μήνες ζωής του παιδιού.
Η άποψη της ψυχολογίας
Δείχνει τη διάθεση του μωρού να εξερευνήσει με αυτό το στοιχειώδη και πρώιμο τρόπο το περιβάλλον γύρω του, καθώς χάνει την ασφάλεια που ένιωθε μέσα στη μήτρα. Είναι όμως κι ένας τρόπος που έχει η φύση για να μας δείξει ότι το μωρό έχει ανάγκη από την ανθρώπινη επαφή και φροντίδα – κυρίως από τη μητέρα του.
Το αντανακλαστικό του θηλασμού
Όταν τοποθετήσετε τη θηλή του στήθους σας ή το δάχτυλό σας κοντά στο στόμα του, το μωρό σας αρχίζει να το πιπιλάει. Ένας ειδικός μπορεί να παρατηρήσει ακόμα την πίεση που ασκεί στο δάκτυλο ή τη θηλή, το ρυθμό με τον οποίο θηλάζει και κατά πόσο υπάρχει συντονισμός στην κατάποση. Πρόκειται για ένα από τα πιο βασικά για την επιβίωση του μωρού αντανακλαστικά, αυτό που θα το βοηθήσει να διατηρηθεί στηνζωή. Διαρκεί έως τους 3 με 4 μήνες.
Η άποψη της ψυχολογίας
Καθώς το μωρό είναι ξαπλωμένο κοντά στο στήθος της μητέρας, το αντανακλαστικό τoυ θηλασμού το βοηθά να βρει τη θηλή και να θηλάσει – πράγμα απαραίτητο για την επιβίωσή του. Μέσω αυτού του αντανακλαστικού όμως αναπτύσσεται και ο δεσμός της μητέρας με το παιδί όταν αυτό θηλάζει.
Το αντανακλαστικό παλαμιαίου δραγμού
Συνήθως η πρώτη κίνησή μας όταν βλέπουμε ένα νεογέννητο είναι να πιάσουμε τα χεράκια του! Παρατηρούμε τότε γεμάτοι συγκίνηση ότι οι μικρές χούφτες του κλείνουν, αγκαλιάζοντας το δάχτυλό μας σφιχτά. Όταν δηλαδή τοποθετούμε κάτι στην παλάμη ενός νεογέννητου, αυτό κλείνει το χέρι και το κρατά. Αυτό είναι το αντανακλαστικό του παλαμιαίου δραγμού, ενδεικτικό της φυσιολογικής ανάπτυξης ενός παιδιού. Αρχίζει να εξασθενεί στους 3 με 4 μήνες.
Η άποψη της ψυχολογίας
Η συγκίνηση που νιώθει ένας ενήλικας όταν το νεογέννητο του σφίγγει το δάχτυλο είναι τόσο έντονη ώστε να τον ωθήσει να το φροντίσει και να το προστατέψει – κάτι που το μωρό έχει απόλυτη ανάγκη για να επιβιώσει. Παράλληλα, το παιδάκι με το αντανακλαστικό αυτό αναπτύσσει ένα αίσθημα ασφάλειας και σας δείχνει ότι έχει ανάγκη να επικοινωνήσει και να μην είναι μόνο. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι είναι ένας τρόπος που η φύση έχει επιλέξει για να φέρει τους γονείς και το μωρό πιο κοντά.
Το αντανακλαστικό του Moro ή του εναγκαλισμού
Το αντανακλαστικό αυτό προκαλείται είτε από απότομη κίνηση ή από δυνατό θόρυβο και έχει ως αποτέλεσμα την απότομη έκταση των χεριών του νεογέννητου και το επακόλουθο αγκάλιασμα. Πρόκειται για μια κίνηση αυτοπροστασίας. Ο ειδικός που εξετάζει το μωράκι, καθώς το κρατάει, αφήνει το χέρι που υποστηρίζει το κεφάλι του και αυτό πέφτει προς τα πίσω, χάνοντας έτσι την ευθυγράμμιση με το υπόλοιπο σώμα, την οποία το παιδί προσπαθεί να διατηρήσει με αποτέλεσμα την κίνηση εναγκαλισμού. Το ίδιο αποτέλεσμα μπορεί να έχουμε με έναν δυνατό θόρυβο που ξαφνιάζει το μωρό, όπως π.χ. με ένα χτύπημα στο κρεβάτι δίπλα στο παιδί, πράγμα που ενεργοποιεί το αντανακλαστικό αυτό. Επίσης, με τη χρήση του θορύβου για πρόκληση του αντανακλαστικού, ελέγχεται αδρά και η ακοή. Το αντανακλαστικό του Moro εξαφανίζεται περίπου στους 3-4 μήνες.
Το αντανακλαστικό κλεισίματος των ματιών
Αν στρέψουμε μια δέσμη φωτός στα μάτια του νεογνού, αυτό αμέσως κλείνει τα ματάκια του. Το ίδιο συμβαίνει αν ανοίξουμε το φως σε ένα σκοτεινό δωμάτιο. Αν το παιδί δεν εμφανίζει το αντανακλαστικό αυτό, πρέπει να συμβουλευτούμε τον παιδίατρό μας για να γίνει έλεγχος τόσο της όρασης όσο και της γενικότερης νευρολογικής του κατάστασης. Επίσης αν σε ένα σκοτεινό δωμάτιο στρέψουμε μια δέσμη φωτός, τότε οι κόρες των ματιών του μωρού θα υποστούν συστολή. Πρόκειται για το αντανακλαστικό της κόρης των ματιών. Και τα δύο αυτά αντανακλαστικά δεν εξαφανίζονται ποτέ. Είναι δηλαδή μόνιμα.
Το αντανακλαστικό της βάδισης
Αν πιάσετε τα χέρια του μωρού, το κρατήσετε σε όρθια θέση και αγγίξετε το ένα πόδι σε μία επιφάνεια, όπως π.χ. του κρεβατιού, τότε θα παρατηρήσετε ότι το παιδί κάνει κινήσεις βάδισης και με τα δύο του πόδια. Το αντανακλαστικό αυτό εξαφανίζεται περίπου στους 3 μήνες.
Η άποψη της ψυχολόγου
Παρόλο που το αντανακλαστικό του βαδίσματος δεν επηρεάζει το πόσο γρήγορα θα περπατήσει το μωρό, ωστόσο δείχνει ότι είναι προγραμματισμένο να περπατήσει και, παρόλο που έχει ανάγκη τους γονείς του για να το φροντίσουν, χρειάζεται να αναπτύξει την αίσθηση της ανεξαρτησίας μέσα από την ανάγκη για εξερεύνηση.
Το αντανακλαστικό Mπαμπίνσκι
Αν χαϊδέψετε την πατούσα ενός νεογνού από τη φτέρνα προς τα πάνω, θα δείτε ότι τα δάχτυλα του ποδιού αντιδρούν. Συγκεκριμένα, το μεγάλο δάχτυλο εκτείνεται προς την κορυφή του ποδιού ενώ τα άλλα δάχτυλα προς τα έξω. Το αντανακλαστικό αυτό εξαφανίζεται φυσιολογικά από τον 6ο έως τον 9ο μήνα.
Πότε υπάρχει λόγος ανησυχίας
Τα αντανακλαστικά αποτελούν οδηγό για τη φυσιολογική ανάπτυξη των παιδιών. Ελέγχοντάς τα μπορούμε να εξετάσουμε σε μεγάλο βαθμό την ακεραιότητα, δομή και λειτουργία του νευρικού συστήματος ενός βρέφους. Αν για κάποιο λόγο ανησυχείτε, πρέπει να απευθυνθείτε στον ειδικό. Πιο συγκεκριμένα, έχετε λόγο να ανησυχείτε αν το μωρό σας:
• Δείχνει προτίμηση σε ένα χέρι.
• Δεν εκδηλώνει συμμετρικά τα αντανακλαστικά, δηλαδή με τον ίδιο τρόπο αριστερά και δεξιά.
• Κρατάει τα χέρια κλειστά σε γροθιά.
• Δεν γυρίζει στο θόρυβο.
• Δεν δείχνει να παρακολουθεί μετά τους πρώτους 2,5 μήνες ζωής.
• Βγάζει τη γλώσσα του χωρίς να πεινά, με συμπεριφορά που γενικά σας ανησυχεί.
• Σας φαίνεται «χαλαρό»-υποτονικό ενώ τα άκρα του μπορεί να είναι και «σφιχτά»-υπερτονικά ή γενικά το βρέφος σας φαίνεται να είναι πολύ σφιγμένο.
• Εξακολουθεί, παρά το πέρασμα του χρόνου, να διατηρεί αρχέγονα αντανακλαστικά όπως του εναγκαλισμού.
Η λίστα φυσικά δεν μπορεί να είναι πλήρης, πράγμα που σημαίνει ότι για κάθε ανησυχία πρέπει να απευθύνεστε σε ειδικό.
Να θυμάστε ότι:
Όταν μιλάμε για τελειόμηνο νεογνό, εννοούμε ένα παιδί που γεννήθηκε έχοντας συμπληρώσει φυσιολογικά όλους τους μήνες κύησης. Τα πρόωρα νεογνά έχουν διαφορετική εξέλιξη χρονικά και, όπως σε κάθε περίπτωση, πρέπει να συμβουλεύεστε τον ειδικό σε καθετί που σας ανησυχεί. Κάθε περίπτωση πρέπει να εξατομικεύεται, καθώς όλα τα βρέφη έχουν το δικό τους ρυθμό ανάπτυξης.
ΤΗΣ ΦΛΩΡΑΣ ΚΑΣΣΑΒΕΤΗ
ΜΕ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ: ΔΗΜΗΤΡΗ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ-ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΥ-ΝΕΥΡΟΑΝΑΠΤΥΞΙΟΛΟΓΟΥ, ΔΙΔΑΚΤΟΡΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ, ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗ Α΄ ΠΑΝΕΠ/ΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΑΙΔΩΝ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ, ΥΠΟΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΚΕΝΤΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΚΥΠΡΟΥ
ΚΑΙ ΒΑΣΩΣ ΜΑΚΑΡΩΝΗ, ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΥ-ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑΣ πηγή
إرسال تعليق